Monitorowanie jakości powietrza, którym oddychamy, staje się coraz istotniejsze dla naszego zdrowia. Badanie zanieczyszczenia powietrza w najbliższym otoczeniu pozwala świadomie podejmować decyzje dotyczące aktywności na zewnątrz czy wietrzenia mieszkań. Na szczęście, dzięki rozwojowi technologii i rosnącej świadomości ekologicznej, samodzielne sprawdzenie jakości powietrza jest dziś łatwiejsze niż kiedykolwiek. Dowiedz się, jak monitorować poziom zanieczyszczeń w swojej okolicy i dlaczego jest to tak ważne.
Co właściwie mierzymy, czyli najważniejsze wskaźniki zanieczyszczenia powietrza
Zanim przystąpimy do pomiarów, warto poznać główne wskaźniki zanieczyszczenia powietrza. Najczęściej monitorowanymi parametrami są pyły zawieszone PM10 i PM2,5. Liczby przy symbolach PM (Particulate Matter) oznaczają maksymalną średnicę cząstek wyrażoną w mikrometrach. Pyły PM10 i PM2,5 są kluczowymi wskaźnikami wykorzystywanymi do oceny jakości powietrza [1][5].
PM10 to cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, które mogą przedostawać się do górnych dróg oddechowych i płuc. Natomiast PM2,5 to drobniejsze cząstki o średnicy poniżej 2,5 mikrometra, które są szczególnie niebezpieczne, gdyż mogą przenikać do krwiobiegu przez pęcherzyki płucne.
Stężenie tych pyłów mierzy się w mikrogramach na metr sześcienny (μg/m³). Otrzymane wyniki porównuje się z poziomami dopuszczalnymi, co pozwala określić, czy powietrze spełnia normy jakości [1]. Regularne monitorowanie jakości powietrza jest niezbędne dla oceny potencjalnych zagrożeń zdrowotnych i środowiskowych wynikających z zanieczyszczeń [2].
Profesjonalne metody pomiaru zanieczyszczenia powietrza
Istnieją dwie główne metody pomiaru zanieczyszczenia powietrza stosowane przez specjalistyczne instytucje: metoda grawimetryczna (referencyjna) oraz metody automatyczne.
Metoda grawimetryczna
Metoda grawimetryczna jest uznawana za najbardziej precyzyjną i stanowi wzorzec dla innych metod pomiarowych. Polega ona na:
– Pobieraniu próbek powietrza przez filtr o określonych parametrach
– Ważeniu filtra przed i po pobraniu próbki
– Obliczaniu masy pyłu, który osadził się na filtrze
– Określaniu stężenia pyłu na podstawie objętości przefiltrowanego powietrza [1]
Choć metoda ta zapewnia wysoką dokładność, jej wadą jest czas oczekiwania na wyniki, gdyż próbki muszą być analizowane w laboratorium. W Polsce pomiary tą metodą są prowadzone na około 180 stanowiskach pyłu PM10 i około 70 stanowiskach pyłu PM2,5 [1].
Metody automatyczne
Metody automatyczne umożliwiają bieżące monitorowanie jakości powietrza, dostarczając danych niemal w czasie rzeczywistym. Wykorzystują one różne techniki pomiarowe, w tym pochłanianie promieniowania beta czy metody optyczne [1]. Dzięki automatyzacji, wyniki są dostępne online i mogą być natychmiast udostępniane społeczeństwu.
Sieci monitoringu powietrza w Polsce
Polska posiada rozbudowaną sieć stacji pomiarowych monitorujących jakość powietrza. Sieć ta składa się z dwóch głównych komponentów:
– Sieć krajowa – obejmująca 81 wyspecjalizowanych stacji pomiarowych zarządzanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
– Sieci regionalne i lokalne – składające się z 390 stacji prowadzonych przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska [3]
Lokalizacja stacji pomiarowych jest starannie dobierana, aby uzyskać wiarygodne dane o jakości powietrza w danym obszarze. Stacje są rozmieszczane w miejscach reprezentatywnych dla różnych typów obszarów: miejskich, podmiejskich i wiejskich [3].
Jak samodzielnie monitorować jakość powietrza?
Dla osób zainteresowanych samodzielnym pomiarem zanieczyszczenia powietrza istnieje kilka dostępnych opcji:
Korzystanie z aplikacji i portali internetowych
Najprostszym sposobem sprawdzenia jakości powietrza w okolicy jest skorzystanie z dedykowanych aplikacji mobilnych i portali internetowych. Wiele z nich pobiera dane z oficjalnych stacji pomiarowych i prezentuje je w przystępnej formie. Najważniejsze źródła to:
– Portal Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (powietrze.gios.gov.pl)
– Aplikacje takie jak Airly, Kanarek czy Smog Alert
– Międzynarodowe portale jak AirVisual czy BreezoMeter
Te narzędzia pozwalają szybko sprawdzić aktualny stan powietrza oraz prognozy na najbliższe godziny.
Domowe czujniki jakości powietrza
Dla osób poszukujących bardziej spersonalizowanych informacji, rozwiązaniem są domowe czujniki jakości powietrza. Coraz bardziej popularne stają się mierniki optyczne, które są znacznie tańsze i bardziej dostępne dla indywidualnych użytkowników niż profesjonalne urządzenia laboratoryjne [5].
Mierniki optyczne działają na zasadzie rozpraszania światła przez cząstki pyłu zawieszonego w powietrzu. Gdy światło napotyka cząstkę pyłu, ulega rozproszeniu, a czujnik mierzy intensywność rozproszonego światła, co pozwala oszacować stężenie pyłu [5].
Warto pamiętać, że choć domowe czujniki są bardzo pomocne, zazwyczaj cechują się mniejszą dokładnością niż profesjonalne urządzenia pomiarowe. Mogą jednak dostarczyć cennych informacji o względnych zmianach jakości powietrza w naszym bezpośrednim otoczeniu.
Budowa własnej stacji pomiarowej
Dla entuzjastów elektroniki i programowania interesującą opcją może być budowa własnej stacji pomiarowej. W internecie dostępnych jest wiele projektów typu DIY (Do It Yourself), które wykorzystują niedrogie czujniki pyłu (np. SDS011, PMS7003) połączone z mikrokontrolerem (np. Arduino, Raspberry Pi).
Takie rozwiązania pozwalają nie tylko monitorować jakość powietrza w swojej okolicy, ale także przyłączyć się do społecznościowych sieci pomiarowych, udostępniając swoje dane innym użytkownikom.
Interpretacja wyników i praktyczne zastosowanie
Samo zmierzenie poziomu zanieczyszczeń to dopiero początek. Równie ważna jest umiejętność interpretacji uzyskanych wyników i wykorzystanie ich w codziennym życiu.
Rozumienie indeksów jakości powietrza
Wyniki pomiarów są często prezentowane w formie indeksów jakości powietrza, które upraszczają interpretację danych. W Polsce stosowany jest Polski Indeks Jakości Powietrza, który uwzględnia stężenia różnych zanieczyszczeń i przypisuje im odpowiednie kolory:
– Bardzo dobry (zielony)
– Dobry (jasnozielony)
– Umiarkowany (żółty)
– Dostateczny (pomarańczowy)
– Zły (czerwony)
– Bardzo zły (bordowy)
Znając indeks jakości powietrza, możemy podejmować lepsze decyzje dotyczące naszych codziennych aktywności.
Praktyczne zastosowanie wiedzy o jakości powietrza
Informacje o jakości powietrza mogą być wykorzystane do:
– Planowania aktywności fizycznej na zewnątrz (unikanie intensywnego wysiłku podczas wysokich stężeń zanieczyszczeń)
– Wietrzenia mieszkań (wybieranie optymalnych momentów z niższym poziomem zanieczyszczeń)
– Korzystania z oczyszczaczy powietrza (włączanie urządzeń, gdy jakość powietrza jest niezadowalająca)
– Ochrony zdrowia osób wrażliwych, takich jak dzieci, seniorzy czy osoby z chorobami układu oddechowego
Dlaczego warto monitorować jakość powietrza?
Regularne sprawdzanie poziomu zanieczyszczenia powietrza ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia i jakości życia. Jakość powietrza jest ściśle związana ze zdrowiem ludzi i stanem środowiska, dlatego regularne pomiary są niezbędne do monitorowania i poprawy warunków, w których żyjemy [3].
Długotrwała ekspozycja na zanieczyszczone powietrze może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym chorób układu oddechowego, sercowo-naczyniowego, a nawet zwiększać ryzyko nowotworów. Szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze i osoby z istniejącymi już problemami zdrowotnymi.
Świadomość jakości powietrza pozwala nam podejmować działania ochronne i ograniczać negatywny wpływ zanieczyszczeń na nasze zdrowie. Ponadto, zaangażowanie obywateli w monitoring powietrza może przyczynić się do zwiększenia świadomości społecznej i wywierania presji na decydentów, aby podejmowali skuteczne działania na rzecz poprawy jakości powietrza.
Jak dbać o czyste powietrze w swoim otoczeniu?
Poza samym monitorowaniem jakości powietrza, warto podejmować działania przyczyniające się do jego poprawy:
– Korzystanie z ekologicznych źródeł ogrzewania
– Ograniczanie korzystania z samochodu na rzecz transportu publicznego, roweru lub chodzenia pieszo
– Oszczędzanie energii w domu
– Sadzenie roślin, które filtrują powietrze
– Edukowanie innych na temat problemu zanieczyszczenia powietrza
Każde, nawet najmniejsze działanie, przyczynia się do poprawy jakości powietrza, którym wszyscy oddychamy.
Podsumowanie
Samodzielne sprawdzanie poziomu zanieczyszczenia powietrza jest dziś łatwiejsze niż kiedykolwiek dzięki dostępności aplikacji, domowych czujników i możliwości budowy własnych stacji pomiarowych. Monitorowanie jakości powietrza pozwala nam podejmować świadome decyzje dotyczące naszego zdrowia i przyczynia się do zwiększania świadomości społecznej na temat problemu zanieczyszczeń.
Pamiętajmy, że choć indywidualne działania mogą wydawać się niewielkie, to suma wszystkich wysiłków może przynieść znaczącą poprawę jakości powietrza w naszym otoczeniu. Regularne badanie zanieczyszczenia powietrza to pierwszy krok do zdrowszego życia i czystszego środowiska.
Źródła:
[1] https://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/show/1000919
[2] https://www.phuagpol.pl/blog/metody-badania-jakosci-powietrza
[3] https://pl.wikipedia.org/wiki/Monitoring_powietrza_atmosferycznego
[4] https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P25000149031403773780227&html_tresc_root_id=405&html_tresc_id=390&html_klucz=405&html_klucz_spis=405
[5] https://www.srtech.pl/pomiar-zanieczyszczenia-powietrza
Smog to nie wyrok – to wyzwanie, któremu możemy sprostać. KampaniaSmog.edu.pl to portal dla tych, którzy chcą wiedzieć więcej i działać skuteczniej. Edukujemy, inspirujemy i pokazujemy konkretne sposoby na poprawę jakości powietrza – od ekologicznego ogrzewania, przez transport, aż po zielone rozwiązania dla miast.