Jakie normy zanieczyszczenia powietrza obowiązują w Polsce? W Polsce stosowane są normy jakości powietrza określające dopuszczalne stężenia głównych zanieczyszczeń, takich jak PM2.5, PM10, NO2, benzen czy benzo(a)piren. Normy te są zgodne z przepisami Unii Europejskiej, ale mniej restrykcyjne niż zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) [1][2]. Kluczowe wielkości mierzone są na terenie całego kraju przez system stacji pomiarowych i odnoszone do norm zarówno dobowych, jak i średniorocznych [2].
System norm zanieczyszczeń powietrza w Polsce
Obowiązujące normy jakości powietrza w Polsce bazują na przepisach unijnych określających maksymalne poziomy szkodliwych substancji w atmosferze. Najważniejsze wskaźniki obejmują pyły zawieszone PM2.5 i PM10, tlenki azotu (NO2) oraz toksyczne substancje, m.in. benzen czy benzo(a)piren [1][2]. Przepisy określają progi dla stężeń średniorocznych i dozwolonych wartości dobowych dla tych zanieczyszczeń, wyrażone w mikrogramach na metr sześcienny (µg/m³) [1][2].
Polska wyznacza:
– średnioroczny limit PM2.5 na poziomie 20 µg/m³,
– PM10 do 40 µg/m³ (średniorocznie) oraz 50 µg/m³ (wartość dobowa) [1][2],
– NO2 dopuszczalny w stężeniu 40 µg/m³ średniorocznie (bez normy dobowej),
– a dla benzenu wartość 5 µg/m³ średniorocznie [1][2].
Porównanie polskich norm z wytycznymi WHO
Najważniejsza różnica polega na zdecydowanie bardziej rygorystycznych rekomendacjach WHO. Światowa Organizacja Zdrowia przyjmuje wartości: PM2.5 – 5 µg/m³ (średniorocznie), PM10 – 15 µg/m³ (średniorocznie), a dla NO2 – 10 µg/m³ (średniorocznie) [1]. W przypadku dobowych przekroczeń WHO podaje również niższe progi (PM10 – 45 µg/m³, PM2.5 – 15 µg/m³, NO2 – 25 µg/m³) [1]. Dla benzenu WHO nie określa poziomów odniesienia [1].
Pomimo różnic rośnie presja, by wprowadzać surowsze normy, zgodne z ustaleniami WHO. Trend ten widać w politykach Unii Europejskiej, co determinuje również kierunek zmian w polskich aktach prawnych [1][3].
Najważniejsze kategorie zanieczyszczeń i regulacje
Do kluczowych pojęć należą pyły zawieszone PM2.5 i PM10, które różnią się wielkością cząstek i wpływem na zdrowie [2]. Istotne są także normy średnioroczne oraz dobowe, precyzyjnie określające dopuszczalne poziomy poszczególnych substancji. Szczególna uwaga należy się również tlenkom azotu (NO2), benzenowi i benzo(a)pirenowi, które są oceniane ze względu na toksyczność oraz główne źródła emisji, jak spalanie paliw kopalnych [2].
Polska wykorzystuje około 280 stacji pomiarowych, w tym ok. 190 automatycznych monitorujących aktualny poziom zanieczyszczeń [2]. System monitoringu daje miarodajny obraz jakości powietrza na terenie całego kraju i pozwala określić, czy normy są przestrzegane [2].
Monitorowanie i raportowanie jakości powietrza
Sieć stacji monitorujących umożliwia ciągłe gromadzenie informacji na temat aktualnych oraz średniorocznych stężeń zanieczyszczeń [2]. Szczegółowe dane wykorzystywane są w raportach środowiskowych oraz przekazywane zgodnie z wytycznymi Rozporządzenia Ministra Środowiska z 2020 roku [2]. Dzięki tym informacjom możliwa jest kontrola przestrzegania norm na poziomie lokalnym i krajowym oraz identyfikacja problematycznych obszarów [2].
Statystyki z 2025 r. potwierdzają, że mimo poprawy jakości powietrza w Polsce, wiele miast przekracza zarówno normy UE, jak i bardziej rygorystyczne wytyczne WHO, zwłaszcza w zakresie pyłów zawieszonych [3][4]. Pomiary w niektórych regionach, na przykład w Zielonej Górze, wykazują stężenia PM2.5 na poziomie 52% polskiej normy i PM10 na poziomie 60% krajowej normy [5].
Zmiany i kierunki zaostrzania norm
Europejska polityka środowiskowa prowadzi do konsekwentnego zaostrzania norm jakości powietrza. Jest to odpowiedź na aktualną wiedzę medyczną dotyczącą skutków zdrowotnych zanieczyszczeń i rosnące społeczne oczekiwania względem czystego środowiska [1][3]. Polska w ramach Wspólnoty Europejskiej jest zobowiązana do dostosowywania przepisów do nowych wymagań UE, zbliżając się stopniowo do wartości rekomendowanych przez WHO [1][3].
Zaostrzenie norm w przyszłości będzie skutkować koniecznością prowadzenia jeszcze dokładniejszego monitoringu oraz wprowadzaniem działań mających na celu ograniczenie emisji najbardziej niebezpiecznych składników smogu [3][4].
Podsumowanie kluczowych norm i wskaźników zanieczyszczeń
Poniżej zestawienie norm obowiązujących w Polsce na tle wytycznych WHO:
| Rodzaj zanieczyszczenia | Norma Polska (średnioroczna) | Norma Polska (dobowa) | Norma WHO (średnioroczna) | Norma WHO (dobowa) |
|---|---|---|---|---|
| PM2.5 | 20 µg/m³ | brak normy | 5 µg/m³ | 15 µg/m³ |
| PM10 | 40 µg/m³ | 50 µg/m³ | 15 µg/m³ | 45 µg/m³ |
| NO2 | 40 µg/m³ | brak normy | 10 µg/m³ | 25 µg/m³ |
| Benzen | 5 µg/m³ (średnioroczna) | – | brak danych | – |
Aktualny stan jakości powietrza w Polsce oceniany jest na podstawie powyższych norm przy pomocy rozbudowanej sieci stacji pomiarowych. Ocena spełnienia norm wykonywana jest na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym [2][4][5].
Wnioski
Normy zanieczyszczenia powietrza w Polsce pozostają mniej rygorystyczne od standardów WHO, jednak tendencja w kierunku ich zaostrzania, podążając za polityką UE i wiedzą naukową, jest wyraźna [1][3]. Bieżący monitoring i raporty środowiskowe umożliwiają kontrolę przestrzegania tych norm, ale wiele obszarów wciąż notuje przekroczenia głównie w zakresie pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 [3][4]. Sytuacja systematycznie się poprawia, lecz dalsza harmonizacja z restrykcyjnymi wytycznymi WHO będzie wymagała intensywnych działań w przyszłości [1][3][4].
Źródła:
- https://ranking-oczyszczaczy.pl/poradnik-czystego-powietrza/normy-who/
- https://loveair.pl/zdrowie/dopuszczalne-normy-zanieczyszczen-powietrza
- https://ecoekonomia.pl/2025/05/02/eea-raport-o-stanie-jakosci-powietrza-2025/
- https://swiatoze.pl/polska-nadal-zanieczyszczona-powietrzem-mimo-poprawy-w-europie-raport-cams-2025/
- https://zielonagora.naszemiasto.pl/smog-zielona-gora-1-10-2025-jakie-jest-zanieczyszczenie-powietrza-sprawdzamy-pm2-5-i-pm10/ar/c15p1-20744209
Smog to nie wyrok – to wyzwanie, któremu możemy sprostać. KampaniaSmog.edu.pl to portal dla tych, którzy chcą wiedzieć więcej i działać skuteczniej. Edukujemy, inspirujemy i pokazujemy konkretne sposoby na poprawę jakości powietrza – od ekologicznego ogrzewania, przez transport, aż po zielone rozwiązania dla miast.