Czym dokładnie jest pył PM2.5 i dlaczego powinniśmy się nim przejmować?

Czym dokładnie jest pył PM2.5 i dlaczego powinniśmy się nim przejmować?

Współczesne społeczeństwo coraz bardziej zwraca uwagę na jakość powietrza, którym oddychamy. Jednym z najbardziej niebezpiecznych składników zanieczyszczeń atmosferycznych jest pył PM2.5. Między innymi dlatego, że jest on niewidoczny gołym okiem, lecz równocześnie może mieć poważne skutki dla naszego zdrowia i życia. W tym artykule wyjaśnimy, czym właściwie jest pył PM2.5, skąd się bierze, oraz dlaczego jego obecność powinna niepokoić każdego z nas.

Definicja i podstawowe informacje o pyłach PM2.5

PM2.5 to aerozol zawieszony o średnicy nie większej niż 2,5 mikrometra (µm) [1,3,4]. Aby lepiej to zrozumieć, wyobraźmy sobie, że jest to bardzo drobny, niewidoczny gołym okiem pył, który unoszą się w powietrzu. Z punktu widzenia fizyki, pył PM2.5 zalicza się do frakcji tzw. aerozoli atmosferycznych, które mogą przenikać głęboko do układu oddechowego człowieka [1]. Taki pył różni się od większych cząstek, które są zatrzymywane w nosie lub w gardle.

Warto podkreślić, że pył PM2.5 powstaje podczas spalania paliw stałych, np. węgla, jak również w wyniku działalności przemysłowej, transportu i reakcji chemicznych zachodzących w atmosferze [5]. Z tego powodu jest on szeroko reprezentatywny dla różnych źródeł zanieczyszczeń, nie tylko spalania węgla, co czyni go jeszcze bardziej niebezpiecznym i trudnym do wyeliminowania.

Skąd się bierze pył PM2.5? Główne źródła i procesy powstawania

Źródła powstawania PM2.5

Podstawowe źródła powstawania PM2.5 to spalanie paliw kopalnych, zwłaszcza węgla i oleju, użycie pojazdów mechanicznych, przemysł, a także naturalne reakcje chemiczne w atmosferze. Na przykład, drobne cząstki powstają w wyniku procesów spalania w kotłach, flotacji pojazdów, a także w wyniku wtórnych reakcji chemicznych, np. tworzenia się siarczanów czy azotanów [5].

Mechanizm i rozprzestrzenianie się pyłu

Po powstaniu, pył PM2.5 może być przenoszony na znaczne odległości przez wiatr, co oznacza, że zanieczyszczenie nie ogranicza się wyłącznie do lokalnych źródeł. W dużej mierze część cząstek przenika do głębszych partii układu oddechowego i nawet do krwioobiegu, co zwiększa ryzyko chorób [1,4].

Skład chemiczny i komponenty

Skład PM2.5 jest bardzo zróżnicowany. W jego skład wchodzą związki organiczne, nieorganiczne, metale ciężkie, węglanowe oraz siarczany i azotany. Taki zróżnicowany skład przyczynia się do jego szkodliwości, ponieważ cząstki te mogą wywoływać stany zapalne oraz wpływać na funkcjonowanie różnych narządów [5].

Wpływ PM2.5 na zdrowie i środowisko

Skutki zdrowotne powiązane z narażeniem na PM2.5

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), pył PM2.5 jest najbardziej szkodliwym zanieczyszczeniem powietrza spośród wszystkich dostępnych. Może on przedostawać się przez płuca do krwiobiegu, wywołując liczne choroby układu oddechowego i krążenia [1]. Narażenie na wysokie stężenia PM2.5 jest powiązane z rozwojem astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, nadciśnienia, chorób serca, a nawet nowotworów. Długotrwałe narażenie skraca średnią długość życia i zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci [1,2].

Wpływ na środowisko i ekosystemy

Poza zagrożeniem dla ludzi, PM2.5 negatywnie oddziałuje na środowisko naturalne. Cząstki te osadzają się na liściach roślin, zanieczyszczają wodę i glebę, a także mogą prowadzić do zakwaszenia ekosystemów i wymierania niektórych gatunków zwierząt oraz roślin [5].

Dlaczego powinniśmy się przejmować pyłem PM2.5?

Statystyki i międzynarodowe normy

Według danych, przeciętnę długość życia mieszkańców Europy jest skrócona o ponad 8 miesięcy z powodu narażenia na PM2.5. W Polsce, ze względu na wysokie stężenia tego pyłu, wpływ na długość życia jest jeszcze bardziej odczuwalny – nawet o 1-2 miesiące dłuższy czas życia w porównaniu do średniej UE może zostać zagrożony [1].

Aktualne normy WHO dla rocznego średniego stężenia PM2.5 to 5 µg/m³, co jest wielokrotnie poniżej dawnych wartości 10 µg/m³, które były obowiązujące jeszcze do niedawna [1]. Jednak w wielu regionach Polski przekroczenia norm są standardem, szczególnie zimą – co świadczy o konieczności działań na rzecz ograniczenia emisji [1,4].

Monitoring i działania na rzecz poprawy jakości powietrza

Ważnym krokiem jest rozwój systemów monitorowania jakości powietrza, umożliwiających śledzenie aktualnych stężeń PM2.5. Portale takie jak Airly czy GIOŚ dostarczają informacji w czasie rzeczywistym, co pozwala mieszkańcom na podjęcie odpowiednich kroków, np. unikania wysiłku na zewnątrz przy wysokim stężeniu pyłu [3,4].

Podsumowanie

Pył PM2.5 to niewidoczne, lecz niezwykle groźne zanieczyszczenie, którego obecność powinna budzić poważne zaniepokojenie. Pochodzący z różnych źródeł, wpływa na zdrowie, skracając długość życia i zwiększając ryzyko poważnych chorób. Walcząc o czystsze powietrze, możemy chronić siebie i środowisko, minimalizując ekspozycję na ten niebezpieczny aerozol.

Źródła:

• [1] https://pl.wikipedia.org/wiki/PM2,5
• [2] https://www.environmed.pl/Pyl-zawieszony-PM2-5-oraz-PM10-wlasciwosci-oraz-znaczenie-epidemiologiczne-ekspozycji,112798,0,1.html
• [3] https://airly.org/pl/pyl-zawieszony-czym-jest-pm10-a-czym-pm2-5-aerozole-atmosferyczne/
• [4] https://syngeos.pl/pyl-zawieszony-czyli-pm-czym-jest-pm10-a-czym-pm2-5/
• [5] https://www.environmed.pl/pdf-112798-42572?filename=42572.pdf