Kiedy stężenie PM2.5 i PM10 przekracza dopuszczalne normy?

Kiedy stężenie PM2.5 i PM10 przekracza dopuszczalne normy? To pytanie nurtuje coraz więcej osób świadomych zagrożeń związanych z jakością powietrza. Przekroczenie progów dla pyłów zawieszonych PM2.5 oraz PM10 stanowi bezpośredni sygnał do wprowadzenia odpowiednich ograniczeń, monitorowania sytuacji i ochrony zdrowia – szczególnie w miastach oraz w okresie wzmożonego ogrzewania budynków [1][2][3]. Poniżej znajdziesz szczegółowe dane, normy oraz wyjaśnienie, co dzieje się w momencie przekroczenia limitów i jakie są tego konsekwencje dla mieszkańców Polski.

Czym są pyły PM2.5 i PM10 oraz dlaczego są niebezpieczne?

Pyły PM10 to cząstki o średnicy poniżej 10 µm, a PM2.5 mają średnicę mniejszą lub równą 2,5 µm. Ich najbardziej znaczącą cechą jest wpływ na zdrowie człowieka: im mniejsza drobina, tym łatwiej wnika w głąb układu oddechowego. PM2.5 są szczególnie toksyczne, penetrując aż do pęcherzyków płucnych i sprzyjając rozwojowi chorób przewlekłych, takich jak astma, POChP, czy schorzenia sercowo-naczyniowe [1][2][3].

Źródła tych zanieczyszczeń to głównie spalanie paliw kopalnych, ruch samochodowy oraz działalność przemysłowa. Stężenia pyłów znacząco rosną w sezonach grzewczych lub podczas pogorszenia warunków atmosferycznych, które utrudniają ich rozpraszanie [1][2].

Normy stężenia PM2.5 i PM10 w Polsce i według WHO

Normy jakości powietrza różnią się w zależności od kraju. W Polsce dopuszczalne stężenia PM10 wynoszą 40 µg/m³ (średniorocznie) i 50 µg/m³ (dobowo), natomiast PM2.5 ma jeszcze niższe limity ze względu na wyższą toksyczność [1][2].

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), od 2021 roku zalecane wartości są jeszcze bardziej restrykcyjne: dla PM2.5 – 5 µg/m³ (średniorocznie) oraz 15 µg/m³ (dobowo); dla PM10 – 20 µg/m³ (średniorocznie) i 50 µg/m³ (dobowo) [3]. Regulacje WHO mają na celu minimalizację przewlekłego obciążenia zdrowotnego i dostosowywane są do najnowszych badań naukowych.

W Polsce stosuje się także poziomy informowania i alarmowe dla PM10: 200 µg/m³ oraz 300 µg/m³. Ich przekroczenie jest powodem do wprowadzenia szczególnych środków ochronnych oraz ostrzeżeń publikowanych przez służby sanitarne [1].

Kiedy przekroczone są normy dla PM2.5 i PM10?

Normy dobowego stężenia są przekroczone w momencie, gdy średnia dobowa dla PM10 przekracza 50 µg/m³, a dla PM2.5 – 25 µg/m³ (Polska) lub 15 µg/m³ (WHO) [1][2][3]. Podobnie, przekroczenie wartości rocznych (40 µg/m³ dla PM10, 25 µg/m³ dla PM2.5 w Polsce; odpowiednio 20 µg/m³ i 5 µg/m³ według WHO) wskazuje na trwałe, przewlekłe występowanie zanieczyszczenia powietrza [1][2][3].

Szczególnie niebezpieczne są przekroczenia dobowej normy PM10 na poziomie 200 lub 300 µg/m³. W takich przypadkach wydawane są ostrzeżenia, a lokalne służby zalecają ograniczenie aktywności na zewnątrz, nieotwieranie okien i unikanie wietrzenia pomieszczeń [1].

Konsekwencje przekroczenia norm PM2.5 i PM10

Przekroczenie dobowej normy PM10 (50 µg/m³) wiąże się z podwyższonym ryzykiem dla zdrowia: zwłaszcza dla dzieci, osób starszych i przewlekle chorych. Zaleca się wtedy ograniczenie wyjść, szczególnie w godzinach największego zanieczyszczenia, oraz ścisłe obserwowanie komunikatów służb sanitarnych [1].

Długotrwałe ekspozycje nawet na pozornie niewielkie przekroczenia norm, zwłaszcza PM2.5, mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego dróg oddechowych, wzrostu liczby zachorowań na astmę, schorzeń kardiologicznych oraz przedwczesnej śmiertelności. Stąd restrykcyjne rekomendacje WHO i stopniowe zaostrzanie prawodawstwa także w Polsce [3].

Jakie działania należy podjąć przy przekroczeniu norm?

W przypadku przekroczenia dobowych lub rocznych norm PM10 i PM2.5, służby publikują ostrzeżenia oraz zalecają ograniczenie aktywności na wolnym powietrzu. Dotyczy to w szczególności dzieci, seniorów, kobiet w ciąży i osób z przewlekłymi schorzeniami. Zaleca się monitorowanie komunikatów oraz sprawdzanie poziomu zanieczyszczenia w aplikacjach i serwisach pogodowych [1][2].

Warto dodać, że każdorazowe przekroczenie granic WHO (nawet jeśli nie ma formalnego ogłoszenia alarmu w Polsce) powinno skłonić do weryfikacji osobistych planów dotyczących aktywności na zewnątrz, wentylacji i ochrony zdrowia dzieci.

Podsumowanie: kluczowe liczby i zalecenia

Najważniejsze progi dla pyłów PM10: 40 µg/m³ (średnioroczna), 50 µg/m³ (dobowa), 200 µg/m³ (poziom informowania) i 300 µg/m³ (alarmowy). PM2.5 według WHO: 5 µg/m³ (średnioroczne) oraz 15 µg/m³ (dobowe) [1][3].

Nawet niewielkie przekroczenia norm PM2.5 niosą z sobą ryzyko zdrowotne, dlatego zaleca się regularne monitorowanie powietrza oraz stosowanie się do zaleceń władz i ekspertów [2][3]. W sezonie grzewczym oraz przy epizodach smogu szczególną uwagę należy zwracać na aktualizacje stanu powietrza.

---

Źródła:

1. https://www.srtech.pl/norma-pm2-5-i-pm10-w-polsce
2. https://lepiej.tauron.pl/styl-zycia/normy-jakosci-powietrza-jak-je-interpretowac/
3. https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/who-wytyczne-jakosc-powietrza-10861.html