Które miasta borykają się z największym zanieczyszczeniem powietrza?

Największe zanieczyszczenie powietrza na świecie rejestrowane jest przede wszystkim w miastach Azji Południowej, a stężenia głównego wskaźnika jakości powietrza – pyłu zawieszonego PM2.5 – kilkudziesięciokrotnie przekraczają zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) [1], [3], [15]. W Europie wyjątkowo niekorzystne warunki panują w regionach Bałkanów, zaś w Polsce wiele miast plasuje się na czele rankingów najgorszej jakości powietrza [3], [5], [7], [9].

Globalna mapa najbardziej zanieczyszczonych miast

Najwyższe roczne stężenia PM2.5 występują regularnie w Indiach, Pakistanie i Bangladeszu [1], [3], [15]. W 2024 roku takie miasta jak Byrnihat (128 µg/m³), Lahore (do 150 µg/m³), Delhi (ponad 100 µg/m³) czy Dhaka (ok. 73 µg/m³) notują rekordowe wyniki, znacznie przekraczając zalecany przez WHO poziom 5 µg/m³ [1]. Sytuacja tych metropolii wynika z połączenia intensywnej urbanizacji, szybkiego rozwoju przemysłu i braku skutecznych regulacji środowiskowych [1], [3]. To właśnie emisje z transportu oraz spalanie biomasy i węgla najintensywniej przyczyniają się do degradacji jakości powietrza [1], [3].

Wśród kluczowych problemów wskazuje się również spalanie odpadów i starzejący się transport miejski, jak ma to miejsce na przykład w Karaczi [3]. Pomimo lokalnych prób ograniczenia emisji, brak odpowiednich filtrów oraz infrastruktury sprzyja utrzymywaniu się wysokich stężeń pyłów i szkodliwych gazów.

Europa na tle świata – problem regionów i wybranych miast

W Europie największe problemy z jakością powietrza dotyczą wybranych obszarów Bałkanów i krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Szczególnie niepokojące dane notuje się w miastach Bułgarii – jak Vidin – oraz w Belgradzie w Serbii [3], [13]. Wysokie stężenia PM2.5 wiążą się tutaj przede wszystkim z masowym wykorzystaniem węgla do ogrzewania, słabą modernizacją gospodarstw domowych i przemysłu oraz niewystarczającą kontrolą emisji [3], [13].

Problem europejski nie ogranicza się jednak wyłącznie do Bałkanów. W wielu krajach widoczna jest zależność między niedofinansowanym transportem publicznym, wysoką emisją niską oraz tradycyjnymi technologiami grzewczymi a wzrostem stężenia szkodliwych substancji. Zaliczają się do nich pyły zawieszone PM10, PM2.5 oraz takie związki jak benzo(a)piren czy tlenki azotu [8], [13].

Największe zanieczyszczenie powietrza w Polsce – lokalne rekordy

W Polsce najbardziej zanieczyszczone powietrze obserwuje się w kilku miastach o specyficznej strukturze emisji. Takie miejscowości jak Nowa Ruda, Nowy Targ, Sucha Beskidzka czy Pleszew należą do ścisłej krajowej czołówki pod względem rocznego stężenia PM2.5, PM10 i benzo(a)pirenu [5], [7], [9].

Za krytyczny poziom zanieczyszczenia odpowiada tu głównie emisja niska – czyli spalanie paliw stałych w domowych kotłowniach, sektorze komunalno-bytowym oraz niewielkich przedsiębiorstwach [8]. Nowa Ruda notuje najwyższe w Polsce roczne stężenie benzo(a)pirenu – aż 7 ng/m³, a w Pleszewie przekroczenia poziomu PM10 sięgają 31 µg/m³ (przy dopuszczalnym limicie unijnym na poziomie 40 µg/m³, jednak WHO uznaje już 20 µg/m³ jako szkodliwe) [5], [7], [9].

Główne źródła i procesy powstawania zanieczyszczenia powietrza

Obserwowane na świecie zanieczyszczenie powietrza pochodzi przede wszystkim ze spalania biomasy, węgla, odpadów oraz emisji transportowych i przemysłowych [1], [3]. Ruch samochodowy oraz stary tabor autobusowy generują duże ilości PM2.5 i PM10, szczególnie w gęsto zaludnionych aglomeracjach [1], [3].

Brak nowoczesnych filtrów spalin i efektywnych rozwiązań technicznych podnosi poziom dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz rakotwórczych związków organicznych, jak benzo(a)piren [5], [8]. W krajach słabiej rozwiniętych problem potęguje spalanie śmieci i brak skutecznych uregulowań dotyczących ochrony środowiska [1], [3]. Sytuację pogarsza szybka urbanizacja, nagły przyrost liczby pojazdów oraz przemiany gospodarcze związane z przemysłem i infrastrukturą [3].

Skutki zdrowotne i konsekwencje społeczne

Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Stanowi ono główny czynnik ryzyka występowania chorób układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, a także zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci [2], [3].

Wysokie stężenia PM2.5 i PM10 wpływają na jakość i długość życia, szczególnie w dużych aglomeracjach o przekroczonych normach WHO [1], [2]. Konsekwencją są także rosnące koszty ochrony zdrowia oraz pogorszenie ogólnego komfortu życia mieszkańców [2], [3].

Podsumowanie – gdzie sytuacja jest najtrudniejsza?

Do najbardziej zanieczyszczonych miejsc na świecie należą miasta Azji Południowej, gdzie stężenia PM2.5 przekraczają globalne zalecenia nawet trzydziestokrotnie [1], [3], [15]. W Europie problem koncentruje się w regionach Bałkanów, natomiast w Polsce niektóre miasta notują alarmujące poziomy pyłów i benzo(a)pirenu [5], [7], [9]. O skali kryzysu decydują spalanie węgla i odpadów, emisje przemysłowe oraz niska skuteczność regulacji środowiskowych [1], [3], [8].

Źródła:

• [1] https://cams.ios.edu.pl/najbardziej-zanieczyszczone-miasta-swiata-2024-2025/
• [2] https://www.teraz-srodowisko.pl/media/pdf/aktualnosci/2663-Raport-ONZ.pdf
• [3] https://auraposter.pl/najbardziej-zanieczyszczone-miasta-swiata-2025/
• [5] https://smoglab.pl/maja-najgorsze-powietrze-w-polsce-oto-smogowi-rekordzisci/
• [7] https://kobo-energy.pl/najbardziej-zanieczyszczone-miasta-w-polsce-niechlubny-ranking/
• [8] https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DE8pilpH1
• [9] https://national-geographic.pl/traveler/kierunki/oto-najbardziej-zanieczyszczone-miasto-w-polsce-stezenie-przekracza-wszelkie-limity/
• [13] https://airly.org/pl/najbardziej-zanieczyszczone-miasta-swiata-smogowi-liderzy/
• [15] https://www.pap.pl/aktualnosci/lista-krajow-i-miast-z-najbardziej-zanieczyszczonym-powietrzem-jak-wypada-polska