Mapa smogu w Polsce – które regiony są najbardziej zagrożone?

Smog w Polsce stanowi poważny problem zdrowotny i środowiskowy, szczególnie na południu oraz w dużych i średnich miastach. Pyły zawieszone PM2,5 oraz PM10 i gazy takie jak NO₂ i SO₂ wielokrotnie przekraczają obowiązujące normy, stwarzając realne zagrożenie dla zdrowia mieszkańców krajowych metropolii i mniejszych miejscowości [2][3][5][11][14].

Czym jest smog i jakie są jego konsekwencje?

Podstawą smogu są pyły PM10 i PM2,5 oraz tlenki azotu i siarki, które wnikają do organizmu z każdym oddechem. PM2,5 jest szczególnie groźny, docierając głęboko do płuc i krwiobiegu. Nawet niskie stężenia tego pyłu wpływają negatywnie na zdrowie, co potwierdza Światowa Organizacja Zdrowia [3][5]. Skutki oddychania zanieczyszczonym powietrzem obejmują wzrost zachorowań na choroby układu oddechowego, sercowo-naczyniowego oraz zwiększenie śmiertelności przedwczesnej [5][14].

Normy jakości powietrza i najczęstsze przekroczenia

W Polsce obowiązują własne limity jakości powietrza: dla pyłu PM10 dobowe stężenie nie może przekraczać 50 µg/m³ i nie powinno dziać się to częściej niż przez 35 dni w roku. Z kolei PM2,5 powinien utrzymywać się na poziomie poniżej 25 µg/m³ rocznie, choć WHO rekomenduje wartości dużo niższe [3][11]. Niestety w wielu regionach kraju normy te są przekraczane nawet wielokrotnie, zarówno lokalnie jak i sezonowo.

Mapa smogu w Polsce – które regiony są najbardziej zagrożone?

Najwyższe stężenia smogu notuje się na południowym zachodzie kraju oraz w województwach śląskim, dolnośląskim, wielkopolskim i łódzkim [2][3][4][5][7]. Polska wyróżnia się w Europie bardzo wysokim odsetkiem miast o przekroczonych normach: 36 spośród 50 najbardziej zanieczyszczonych miast UE znajduje się właśnie na naszym terytorium [3][5].

Analizy przestrzenne wykazują silną zależność stanu powietrza od gęstości zaludnienia, liczby budynków jednorodzinnych, sposobów ogrzewania oraz natężenia ruchu drogowego [2][7]. Najgorsza jakość powietrza przypada na sezon grzewczy, kiedy pojawiają się warunki sprzyjające akumulacji zanieczyszczeń – inwersje temperatury czy bezwietrzna pogoda [6][14].

Geneza smogu i kluczowe źródła emisji

Najistotniejszym źródłem smogu pozostaje tzw. niską emisja, wynikająca głównie z użytkowania domowych pieców opalanych węglem i drewnem [2][7]. W dużych aglomeracjach, takich jak Warszawa, funkcjonuje ponad 87 tysięcy takich kotłów, co w istotny sposób wpływa na poziom pyłów w powietrzu [7].

Znaczący udział w powstawaniu zanieczyszczeń ma także transport drogowy, infrastruktura komunikacyjna oraz cieplarnie przemysłowe [2][7]. Czynniki urbanizacyjne i długość dróg w okolicy wyraźnie potęgują problem smogu w regionach zurbanizowanych [2].

Analiza map smogu – jak wyznacza się zagrożone regiony?

Mapa smogu opiera się na aktualnych pomiarach stężeń pyłów oraz gazów w kilkuset punktach monitorujących w całym kraju [2][3][4][11]. Pozyskane dane integruje się z raportami meteorologicznymi oraz zaawansowanymi modelami predykcyjnymi, często bazującymi na uczeniu maszynowym [2][11].

Tak powstałe mapy umożliwiają precyzyjne określenie obszarów najbardziej zagrożonych i przewidywanie krótkoterminowych zmian jakości powietrza. Dostępne są również w czasie rzeczywistym, co pozwala mieszkańcom na bieżąco monitorować ryzyko [11].

W Polsce problem smogu szczególnie dotyka mieszkańców miast

Blisko 96% mieszkańców europejskich miast było w 2022 roku narażonych na przekroczenia norm PM2,5. Polska należy do krajów o najwyższym stopniu ekspozycji, co potwierdzają pomiary prowadzone zarówno przez krajowe, jak i europejskie instytucje [9].

Zanieczyszczenia nie ograniczają się wyłącznie do dużych miast – obejmują liczne miejscowości średniej wielkości oraz suburbia, gdzie emisja z domowych instalacji grzewczych jest szczególnie intensywna [6].

Podsumowanie – najważniejsze zagrożone smogiem regiony Polski

Największym zagrożeniem smogowym charakteryzują się województwa śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie i łódzkie [2][3][7]. Koncentracja pyłów i gazów bywa tam wielokrotnie wyższa niż dopuszczalne normy, zwłaszcza zimą. Procesy urbanizacyjne, gęstość zaludnienia i przestarzałe systemy ogrzewania domowego są podstawowymi czynnikami wywołującymi powstawanie smogu na tych terenach [2][7][14].

Polska niezmiennie plasuje się w czołówce państw Unii Europejskiej pod względem liczby miejscowości o przekroczonych stężeniach pyłów PM2,5 i PM10, co wiąże się z szacowaną liczbą ponad 46-47 tysięcy zgonów rocznie związanych z długofalową ekspozycją na zanieczyszczenia [5][6].

Źródła:

• [1] https://swiatoze.pl/polska-nadal-zanieczyszczona-powietrzem-mimo-poprawy-w-europie-raport-cams-2025/
• [2] https://airly.org/pl/gdzie-jest-najwiecej-smogu-w-polsce-przeczytaj-analize-airly/
• [3] https://www.rockwool.com/pl/wybierz-madrze-rockwool/mapa-zanieczyszczen-w-polsce-aktualny-stan-jakosci-powietrza/
• [4] https://www.tvp.info/84289928/mapy-smogowe-o-co-chodzi-co-mozna-z-nich-odczytac-czy-zawieraja-wiarygodne-dane
• [5] https://ungc.org.pl/wp-content/uploads/2022/02/Raport_Jakos%CC%81c%CC%81_powietrza_w_Polsce.pdf
• [6] https://smoglab.pl/smog-nie-tylko-w-duzych-miastach-sprawdzili-kazde-wojewodztwo-mapa/
• [7] https://polskialarmsmogowy.pl
• [9] https://mappingair.meteo.uni.wroc.pl/2024/07/stan-jakosci-powietrza-w-europie-w-2024-roku/
• [11] https://airly.org/map/pl/
• [14] #