Miasta tonące w smogu – gdzie oddycha się najtrudniej na świecie?

Miasta tonące w smogu – gdzie oddycha się najtrudniej na świecie?

Najbardziej zanieczyszczone miasta świata

Najwyższe stężenia pyłu zawieszonego PM2.5 i PM10 występują w miastach Azji Południowej, gdzie ich poziomy znacznie przekraczają zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia. W 2024 roku najgorszą jakość powietrza odnotowano w Byrnihat w Indiach, gdzie średnie roczne stężenie PM2.5 wyniosło 128 µg/m³ – to aż 25 razy więcej od bezpiecznego poziomu wskazanego przez WHO, ustalonego na 5 µg/m³[1]. W czołówce miast o najgorszych warunkach do oddychania znajdują się również Delhi, Lahore i Dhaka, gdzie PM2.5 regularnie przekracza 100 µg/m³[1].

Kluczowe wskaźniki jakości powietrza obejmują przede wszystkim PM2.5, PM10 oraz benzo(a)piren. To właśnie te składniki są najniebezpieczniejsze dla ludzkiego zdrowia[1][3][5][7]. Miasta azjatyckie zmagają się z ekstremalnymi zanieczyszczeniami ze względu na gęstość zaludnienia, rozwój przemysłowy i powszechne stosowanie tradycyjnych paliw[1].

Źródła i przyczyny zanieczyszczenia powietrza

Głównymi czynnikami powodującymi powstawanie smogu są spalanie biomasy, spalanie węgla, emisje przemysłowe, intensywny ruch samochodowy oraz spalanie odpadów[1][3][5]. Źródła te generują ogromne ilości pyłu oraz substancji szkodliwych, takich jak tlenki azotu, dwutlenek siarki i benzo(a)piren[1][3][5][7].

Procesy zanieczyszczenia obejmują emisję z kotłowni, elektrowni, pojazdów i nielegalnych palenisk domowych[1][3][5]. Rozprzestrzenianie się smogu jest zależne od warunków atmosferycznych oraz topografii terenu, dlatego głównie dotyka on gęsto zaludnione aglomeracje miejskie oraz regiony o intensywnej aktywności gospodarczej[1][3].

Miasta z najgorszą jakością powietrza w Polsce

W skali europejskiej Polska należy do ścisłej czołówki krajów z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem, zajmując 75. miejsce na liście 138 krajów pod względem jakości powietrza[15]. Liderem smogowych statystyk jest Nowa Ruda, gdzie w 2024 roku odnotowano aż 73 dni smogowe, a stężenie rakotwórczego benzo(a)pirenu wzrosło do 700% dopuszczalnej normy[3][5][7][9][13].

Dramatyczną sytuację notuje się również w Nowym Targu (38 dni smogowych, 5-krotnie wyższe stężenie benzo(a)pirenu niż dopuszcza norma) oraz w Pszczynie i Sucha Beskidzka (odpowiednio 36 i wiele dni ze znacznym przekroczeniem norm jakości powietrza)[3][5][7][9][13]. Wysokie stężenie pyłu i związków toksycznych jest również problemem w Myszkowie i Rabka-Zdrój, gdzie benzo(a)piren przekracza normę czterokrotnie[3][5][13].

Konsekwencje zdrowotne i społeczne smogu

Zanieczyszczenie powietrza stanowi jedno z największych zagrożeń środowiskowych dla człowieka. Każdego roku prowadzi do około 7 milionów przedwczesnych zgonów na świecie, powodując choroby układu oddechowego, układu krążenia oraz nowotwory złośliwe[4][7][15].

Coraz większa liczba dowodów naukowych wskazuje, że im wyższe stężenie zanieczyszczeń w powietrzu, tym większe ryzyko zdrowotne dla mieszkańców miast ze smogiem. Problemy te mają także wpływ na jakość życia, długość życia i rozwój lokalnej gospodarki, obciążając systemy ochrony zdrowia i środowisko naturalne[1][4][15].

Wskaźniki alarmowe – liczby i proporcje

Miarodajnymi wskaźnikami jakości powietrza są stężenia PM2.5, PM10 oraz poziomy benzo(a)pirenu[1][3][5][7]. WHO jako bezpieczny poziom PM2.5 wskazuje 5 µg/m³[1]. W najbardziej zanieczyszczonych miastach świata poziomy te przekraczają wartości referencyjne ponad dwudziestokrotnie. W niektórych polskich miastach odnotowywane są kilkusetprocentowe przekroczenia norm związków szczególnie szkodliwych i rakotwórczych[3][5][7][9][13].

Miasta najbardziej narażone na smog to zazwyczaj te o wysokiej gęstości zaludnienia i intensywnym rozwoju przemysłowym[1][3][5][7][15]. Zależność jest wyraźna: większe stężenie emisji prowadzi do większego ryzyka dla zdrowia, życia oraz środowiska[1][4][15].

Podsumowanie

Miasta tonące w smogu to problem ogólnoświatowy dotykający głównie Azji Południowej oraz Europy Środkowej. Kluczowe wskaźniki zanieczyszczenia, takie jak PM2.5, PM10 i benzo(a)piren, niezmiennie wykazują rekordowe przekroczenia w wielu aglomeracjach. Smog powoduje poważne konsekwencje zdrowotne – zwiększa liczbę zachorowań, obniża komfort życia oraz negatywnie wpływa na gospodarkę i środowisko[1][4][7][15].

Nadmierna emisja szkodliwych substancji związana jest z paleniem paliw stałych, intensywnym przemysłem i niekontrolowanym ruchem komunikacyjnym. Miasta z najgorszą jakością powietrza wyznaczają mapę globalnego kryzysu zdrowia publicznego, podkreślając pilną potrzebę działań naprawczych oraz ciągłego monitorowania jakości powietrza.

Źródła:

• [1] https://cams.ios.edu.pl/najbardziej-zanieczyszczone-miasta-swiata-2024-2025/
• [3] https://www.ofeminin.pl/eko/to-najbardziej-zanieczyszczone-polskie-miasto-smog-bez-przerwy-przez-ponad-dwa/bqnn4jr
• [4] https://tvn24.pl/tvnmeteo/smog/smog-jak-megamiasta-radza-sobie-ze-smogiem-cztery-sposoby-st7721724
• [5] https://smoglab.pl/maja-najgorsze-powietrze-w-polsce-oto-smogowi-rekordzisci/
• [7] https://next.gazeta.pl/next/7,172392,32330388,fatalne-dane-dla-polski-problem-ze-smogiem-rosnie-w-tym-miescie.html
• [9] https://www.komputerswiat.pl/aktualnosci/wydarzenia/jedno-miasto-z-norma-przekroczona-o-700-proc-jest-zle-a-bedzie-gorzej/bfrr3lc
• [13] https://checkpress.pl/artykul/smog-w-polsce-gdzie-n2060768
• [15] https://www.pap.pl/aktualnosci/lista-krajow-i-miast-z-najbardziej-zanieczyszczonym-powietrzem-jak-wypada-polska